Przegląd i znaczenie grzybów.

(lekcja dla licealistów z zakresu biologii zaczerpnięta z portalu www.szkolnictwo.pl)

 

Skoczki.
Dotychczas opisano około 80 tysięcy gatunków grzybów, jednak przypuszcza się, że może ich być nawet około 1,5 miliona. W systematykach tworzą one odrębne królestwo (Fungi) podzielone na cztery typy: skoczki, sprzężniowe, workowce i podstawczaki. Skoczki (Chytridiomycota) to grzyby w większości wodne (rzadziej lądowe), pasożytnicze lub saprofityczne. Najczęściej są jednokomórkowe i nie tworzą nitkowatych strzępek. W ich cyklu rozwojowym występują ruchliwe zarodniki (pływki) i gamety z wicią na końcu komórki. Niektóre gatunki lądowe są pasożytami roślin uprawnych (synchytrium czy olpidium atakujące kapustę i wykę). Wyróżniono około 500 gatunków pasożytów roślin uprawnych.

Sprzężniowe.
Sprzężniowe (Zygomycota) stanowią niewielką grupę (około 300 gatunków) grzybów saprofitycznych (nieliczne są pasożytami owadów). Posiadają grzybnię zbudowaną ze strzępek wielojądrowych, zazwyczaj bez przegród. Brak w rozwoju komórek zaopatrzonych w wici. Rozmnażanie płciowe polega na łączeniu się niezróżnicowanych gametangiów. Występuje też przetrwalnikowa, wielojądrowa zygospora. Oprócz pleśniaka białego do tej grupy grzybów należy też bardzo często spotykany rozłożek czerniejący (Rhizopus nigricans). Tworzy on czarne naloty na produktach spożywczych, zwłaszcza na owocach. Niektóre gatunki rozłożków wykorzystywane są do przemysłowej produkcji kwasu mlekowego.

Workowce.
Workowce (Ascomycota) są najliczniejszą grupą grzybów bardzo zróżnicowanych pod względem budowy. Należą do nich zarówno jednokomórkowe pączkujące drożdżaki (na przykład drożdże Sacchromyces), nigdy nie tworzące owocników. Inne wysoko rozwinięte workowce właściwe, tworzą spore owocniki o różnych kształtach, na przykład dzieżka pomarańczowa, smardz jadalny (Morchella esculenta), trufla (Tuber). Wspólną cechą workowców jest przewaga fazy haploidalnej w cyklu rozwojowym oraz tworzenie po procesie płciowym zarodników workowych, po osiem sztuk w worku (nawet jednokomórkowe drożdże tworzą co jakiś czas worki z zarodnikami bezpośrednio z zygoty). Proces płciowy u większości ma postać gametangiogamii, w której uczestniczą plemnie i lęgnie. Do workowców należy wiele grzybów mających duże znaczenie ekologiczne i gospodarcze. Drożdże, oddychając beztlenowo, przeprowadzają fermentację alkoholową. Z tego powodu są wykorzystywane do produkcji wina oraz octu winnego, ale też do wypieku ciast i chleba (uboczny produkt fermentacji – dwutlenek węgla spulchnia ciasto). Drożdże są też wartościowym źródłem witaminy B.

Grzyby pleśniowe.
Grzyby pędzlowe na przykład pędzlaki (Penicilium) czy kropidlaki (zbiorczy rodzaj Aspergillus), często niszczą produkty spożywcze (to one tworzą tak zwane zielone pleśnie). Inne grzyby, na przykład drożdżaki, mogą powodować u człowieka groźne choroby, jak grzybice płuc czy paznokci. Jednocześnie niektóre gatunki pędzlaków wykorzystywane są przy produkcji serów pleśniowych oraz antybiotyku – penicyliny.

Miseczniaki.
Miseczniaki, takie jak trufle, dzieżki czy smardze, są grzybami (należy jednak pamiętać, że wszystkie smardze w Polsce są pod ochroną). Z kolei piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta), podobna do smardza, jest grzybem śmiertelnie trującym. Wiele miseczniaków to ważne saprofity, tworzące główną masę reducentów w biocenozach. Dzięki temu mają one istotne znaczenie w krążeniu materii w ekosystemach leśnych, łąkowych i wielu innych.

Szpetczaki, mączniaki, buławinka czerwona.

Grzyby z rodzaju Taphrina są bezwzględnymi pasożytami roślin, powodującymi powstawanie narośli i czarcich mioteł, czyli gęstych, nienormalnie rozwiniętych pęków gałązek tworzących się w koronach drzew (na przykład czereśnie, graby). Mączniaki niszczą plantacje winorośli i agrestu. Buławinka czerwona (Claviceps purpurea) jest groźnym pasożytem zbóż. Znacznie obniża plony, a jej grzybnia przetrwalnikowa (zwana sporyszem) zmieszana razem z ziarnem może być przyczyną groźnych zatruć.

Podstawczaki.
Podstawczaki (Basidiomycota) są najwyżej uorganizowaną grupą grzybów. Mają grzybnię rozgałęzioną z poprzecznymi przegrodami, najczęściej dikariotyczną (faza haploidalna jest skrócona). Ich gametangia zostały skrócone – występuje tu somatogamia, czyli łączenie się niezróżnicowanych morfologicznie strzępek. Większość podstawczaków to lądowe saprofity. Pasożytami są podstawczaki – nieliczne, ale bardzo groźne i mające duże znaczenie gospodarcze. Przykładem takich pasożytów może być rdza źdźbłowa (Puccinia graminis) grzyb o skomplikowanym cyklu życiowym. Atakuje liście i łodygi zbóż, powoduje straty plonów wysokości do 80%. Poważne szkody w uprawach powodują też głownie (Ustomycetes), atakujący między innymi kukurydzę. Najbardziej znanymi podstawczakami są saprofity tworzące okazałe, tradycyjne owocniki, składające się z trzonu i kapelusza (grzyby kapeluszowe). Do tej grupy należy wiele gatunków grzybów jadalnych, takich jak pieczarka polna (Agaricus campestris), borowik szlachatny (Boletus edulis). Występują także trujące, z których zasłużenie najgorszą sławą cieszy się zielonkawy muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides). Posiada podobnie jak inne muchomory kołnierzyk (pierścień) i pochewkę na trzonie. Nieliczne grzyby kapeluszowe są pasożytami roślin, na przykład opieńka miodowa (Armillaria mellea) czy różne gatunki hub. Kilkanaście gatunków podstawczaków należy do gatunków chronionych. Wśród nich są wszystkie pasożytnicze szmaciaki (Sparassis), tworzące owocniki do 0,5 m średnicy i ważące prawie 10 kg, soplówki (Hericium) o owocnikach silnie rozgałęzionych. Do chronionych należą także sromotniki (Phallus) wabiące muchy zapachem zepsutego mięsa czy saprofityczny flagowiec olbrzymi (Meripilus giganteus) rosnący na drewniebukowym. Mięsiste owocniki flagowca tworzą skupiska osiągające kilkadziesiąt kilogramów masy. Największym chronionym podstawczakiem jest purchawica olbrzymia (Langermannia gigantea), której pojedynczy owocnik może ważyć ponad 20kg.

Porosty. 
Z ewolucyjnego punktu widzenia porosty (Lichenes) traktować jako workowce lub podstawczaki, które „spróbowały przejść na samożywność”. Grzyby tworzące plechę porostową różnią się od innych tym, że nie tworzą luźnych strzępek. Ich ciało może być listkowate (na przykład płucnica islandzka Cetraria islandica), skorupiaste (wzorzec geograficzny Rhizocarpon geographicum) lub krzaczkowate (różne gatunki chrobotków Cladonia). Porosty są organizmami prawie samowystarczalnymi o wyjątkowo niskich wymaganiach życiowych. Dzięki temu skolonizowały wszelkie niegościnne i niedostępne dla innych grzybów oraz roślin środowiska: nagie skały, mury, wysokogórskie turnie, czy wieczną zmarzlinę porastając ją jako tundra (są zaliczane do form pionierskich). Gatunki porostów tundrowych mają duże znaczenie jako pokarm dla żyjących tam zwierząt (reniferów, piżmowołów). Także ludzi czasami jadali porosty, takie jak misecznica (krusznica) jadalna (Lecanora esculenta), utożsamiana niekiedy z biblijną manną z nieba. Z powodu swojej wrażliwości na zanieczyszczenia powietrza porosty są też dobrymi bioindykatorami (biologicznymi wskaźnikami) stanu atmosfery na danym obszarze. Ta właściwość stała się jednocześnie przyczyną zanikania niektórych gatunków, które musiały zostać objęte ochroną (na przykład wszystkie brodaczkowate Usneaceae, granicznikowate Stictaceae, chrobotki, chruściki Stereocaulon, liczne tarczownicowate Parmeliaceae i inne).

 

żródło:http://szkolnictwo.pl/test,4,5631,1,Przegląd_i_znaczenie_grzybów-Przegląd_i_znaczenie_grzybów

 

Platforma edukacyjna www.szkolnictwo.pl pozwala użytkownikowi odbywać wybrane lekcje, które kończą się krótkimi testami sprawdzającymi opanowanie materiału. Masz również dostęp do szeregu testów, które same w sobie są podstawą do odbywania nauki z wybranych zagadnień.